Ervaringsverhaal

'Als ervarings-deskundige ben ik een lichtpuntje'

Hij was vijftien jaar oud toen een elektricien hem misbruikte. Een jarenlange worsteling met schaamtegevoelens volgde. Inmiddels werkt Teun als ervaringsdeskundige: ‘Mijn kwetsbaarheid is mijn kracht, hiermee kan ik anderen helpen. In de toekomst moet ervaringsdeskundigheid meer worden ingezet.’

Alles ging zo snel

Teun groeide samen met zijn broer en zus op in een dorp. Zijn vader had een eigen bouwbedrijf, zijn moeder was kleuterjuf. Thuis werd nooit over emoties gesproken. ‘Mijn ouders konden zelf niet met hun gevoelens omgaan. Ik deelde dus ook niet wat ik had meegemaakt en wat dat met me deed….’

Nog vaak denkt hij terug aan die keer dat zijn vader hem op pad stuurde met een onderaannemer, een elektricien. ‘We reden met zijn klusbus naar zijn huis, hij moest nog boterhammen smeren was zijn verklaring. Het was een vreemde situatie: op de tv zag ik pornobeelden en voordat ik het in de gaten had kleedde de elektricien zich uit en liep hij naakt door de kamer. Ik kon niet bevatten wat er gebeurde, alles ging zo snel.’ Na de seks zei hij iets wat ik nooit meer zal vergeten: ‘Fijn dat het je niet uitmaakt met wie je seks hebt.’

Vertellen

Met die opmerking nog in zijn gedachten deed Teun dezelfde avond een poging om zijn ouders te vertellen wat er was gebeurd. Hij hoopte dat zijn ouders hem zouden helpen, naar hem zouden luisteren. Maar ze reageerden nauwelijks toen hij het beeld van de blote elektricien schetste. Ze waren niet in staat om door te vragen. ‘Mijn schaamtegevoel kreeg hierdoor alle ruimte. Ik gaf mezelf de schuld, mijn lichaam reageerde immers toch op zijn aanrakingen? Dus ik vond het zelf toch ook lekker? Er was vast iets mis met mij.’

Thuis sloot hij zich steeds vaker op in zijn kamer en hij gamede urenlang. Ondertussen ging het ook niet goed op school. Teun werd al een lange tijd gepest en hij raakte verslaafd aan drugs om vrienden te worden met zijn pesters. Drie jaar later stapte hij opnieuw in de auto bij de elektricien. Want, zo dacht hij, ‘Het was de vorige keer mijn eigen schuld, dit keer gebeurt het niet meer.’ Maar Teun had het mis…

Mijn schaamtegevoel kreeg alle ruimte. Ik gaf mezelf de schuld.

Bergafwaarts

Het ging bergafwaarts en via de huisarts kwam Teun terecht in een afkickkliniek. ‘Hier lag de focus alleen op mij als verslaafde. Niemand onderzocht waarom ik naar de drugs greep, waarom ik mezelf verdoofde. Ik kon bijvoorbeeld een telefoonnummer bellen als ik weer zin had in drugs zodat ik het niet echt zou nemen, maar aan de andere kant van de lijn werd verder niets gevraagd. Ik kwam clean uit de kliniek maar met een nog lager zelfbeeld, want in de kliniek kreeg ik de boodschap mee..: een verslaafde blijf je voor de rest van je leven.’

In het dorp was ondertussen alles als vanouds: de groenteboer verkocht aardappelen en paprika’s en de timmerman kluste al jarenlang bij verschillende mensen thuis. Teun vond het confronterend om die taferelen te zien, want zelf kon hij geen baan behouden. ‘Ik betrok alles op mezelf. Als ik dacht dat een collega boos naar me keek, kreeg ik het bloedheet: ik had vast iets fout gedaan. Dat spookte dan dagen, soms weken, door mijn hoofd. Ik was nergens goed voor dacht ik. Er was niemand die me hiermee kon helpen.’

Ik had wel zeven of acht keer nee gezegd,
ik wilde het zelf helemaal niet.

Het verschil

Wie voor Teun wel een verschil maakte? Dat was de psycholoog waar hij terechtkwam. Teun en zijn ex-partner volgden relatietherapie. ‘Mijn ex was vreemd gegaan en ik reageerde daar heel erg heftig op. De psycholoog vroeg me: ‘Heb je zelf een idee hoe komt het dat je zo heftig reageert?’ Haar vragen hebben een zaadje gepland. Zij liet me op mijn eigen tempo nadenken en beseffen dat iets niet klopte. Een paar weken later zag ik Alberto Stegeman op tv met een aflevering over seksueel misbruik. Ik vertelde aan mijn ex dat ik ook zoiets had meegemaakt. Zij vroeg me of ik nee had gezegd. En toen viel het kwartje helemaal: ik had inderdaad wel zeven of acht keer nee gezegd tegen de elektricien, ik wilde het zelf helemaal niet.’

Aangifte

Teun verzamelde alle moed en deed aangifte tegen de elektricien. Die kwam er met een taakstraf vanaf vanwege een vormfout. ‘Ik zag hem rondrijden met jonge jongens in zijn bus. Dat was onverdraaglijk. Ik vertelde mijn verhaal aan de krant, op zoek naar andere slachtoffers. Acht anderen kwamen naar voren. Dat mondde uit in drie zittingen en de elektricien werd veroordeeld tot een krap jaar gevangenisstraf. Ik wilde dat mensen in mijn omgeving zouden begrijpen waarom ik in een isolement leefde. Maar de mensen in mijn omgeving roddelden: zij dachten dat ik het verhaal vertelde voor aandacht of geld. Het allerergste vond ik de opmerking die mijn vader maakte: ‘Heb je een penis in je mond gehad?’ Ik voelde me niet begrepen en gehoord.’

Teun zocht verder naar de juiste behandeling. Hij was bang dat alle opgekropte gevoelens er in een keer als explosie zouden uitkomen. Maar dat gebeurde niet. Na een EMDR-sessie bij een specialistische instelling in Nijmegen had de instelling geen indicatie meer voor hem. ‘Ik moest zelf maar weer uitzoeken hoe nu verder. Een vriendin raadde me aan een traumatraject te volgen. De exposure therapie zorgde ervoor dat ik de confrontatie met mijn angsten aanging. En door de combinatie met EMDR leerde ik dat ik bij die angstgevoelens niet nog een keer opnieuw wordt verkracht. Ik kon veel angsten daar achter laten. Dat voelde als een bevrijding.’

Ervaringsdeskundige

Teun durft nu weer boodschappen te doen in een supermarkt en midden in een restaurant te zitten, zonder muur achter zich voor een veilig gevoel. ‘Eerder stond ik altijd paraat om te vluchten. Langzaam kwam ik uit een web. Mijn wereldbeeld is realistischer. Ik kan mijn grenzen aangeven en mijn behoefte uitspreken. Soms verval ik nog wel even in oude gedachten: ‘Mijn collega kijkt naar mij, ik heb vast iets verkeerds gedaan.’ Maar die momenten duren hooguit een half uur. Ik heb zelfs de opleiding tot ervaringsdeskundige afgerond.’

Die opleiding bood hem de ruimte om zijn sterke kanten te ontdekken en na te denken over wie hij is en wat hij te bieden heeft. ‘Inmiddels ben ik werkzaam als vrijwilliger bij de pool van ervaringsdeskundigen van het Expertisecentrum Huiselijk Geweld en Kindermishandeling. Daarnaast ben ik eigenaar van mijn eigen bedrijf, Toonn Ervaring.

“Eerder stond ik altijd paraat om te vluchten. Nu kan ik mijn grenzen aangeven en mijn behoefte uitspreken.”

We richten ons op hulp voor slachtoffers van seksueel misbruik door middel van ervaringsdeskundige coaching. Daarbij maken we gebruik van een anonieme chat dienst en een telefonische hulplijn. Als ervaringsdeskundige ben ik een lichtpuntje. Mensen die in de ellende zitten, zien dat ik een stuk verder ben: een baken van hoop waaraan zij zich kunnen vastklampen. Mijn kwetsbaarheid is mijn kracht. Ik breng een stukje beleving en inlevingsvermogen mee.’

Inzet ervaringsdeskundigheid

Daarnaast verzorgt Teun vanuit zijn eigen bedrijf voorlichtingen en trainingen, onder andere voor leerkrachten en studenten. Zij weten hierdoor hoe ze kunnen signaleren en leren hoe ze lastige onderwerpen bespreekbaar kunnen maken. ‘Als het aan mij ligt krijgt de ervaringsdeskundige in de toekomst een nog belangrijkere rol en nemen schooldirecteuren ervaringsdeskundigheid mee in het schoolbeleid. Het is belangrijk dat directeuren ervaringsdeskundigheid dragen, zodat het top down ingezet kan worden en een aanvulling kan zijn in het onderwijs. We zijn aanvullend, een derde kennisbron naast hulpverleners en leraren. Inmiddels ben ik een stuk verder in mijn proces van heling en het is erg waardevol om anderen een steuntje in de rug te bieden.’

Het is erg waardevol om anderen
een steuntje in de rug te bieden.

Wat er in
de toekomst
anders moet
volgens Teun

Naast een client staan

‘Het is belangrijk dat een hulpverlener naast een client staat, letterlijk naast iemand gaat zitten tijdens een gesprek en vanuit gelijkwaardigheid contact zoekt. Het stigma hulpverlener en hulpbehoevende gaat er zo wat vanaf. Spoor mensen aan tot nadenken, blijf vragen stellen. Vraag waar iemand behoefte aan heeft.’

Regie

‘Vanaf het begin van een hulptraject moet iemand de regie hebben, het overzicht bewaren: welke hulpverlening is al betrokken geweest, wat is de juiste volgende stap.’

Mijn grootste fout

‘Zeg nooit: ‘wat had je anders kunnen doen? Waarom ben je met iemand mee naar huis gegaan? Of waarom had je die kleding aan?’ Mensen die seksueel zijn misbruikt (en misschien ook mensen die iets anders hebben meegemaakt) betrekken alles op zichtzelf, geven zichzelf de schuld. Dat wordt alleen maar erger als zij zulke vragen krijgen.’

Het begint op school

‘Ik denk dat het ook belangrijk is om lespakketten te maken voor basisscholen. Hierdoor leren kinderen op een speelse manier hoe ze met gevoelens en relaties kunnen omgaan.’

Toolkit voor iedere basisschool
in Hart van Brabant

De Taskforce Kindermishandeling Hart van Brabant ontwikkelde samen met partners zoals GGD Hart voor Brabant, IMW Tilburg, Sterk Huis en Stichting Groei Veilig, een toolkit voor basisscholen. Met veel informatie én instrumenten om te praten met kinderen. En om te werken aan deskundigheidsbevordering bij professionals.

Doorlopende leerlijn

Onderwerpen als kinderrechten, kindermishandeling, seksuele en relationele weerbaarheid en internetveiligheid moeten gedurende de hele basisschoolleeftijd besproken worden. Zo leren kinderen wat hun grenzen, wensen en rechten zijn en waar ze terecht kunnen als ze hulp nodig hebben. Door deze thema’s ieder schooljaar terug te laten komen, afgestemd op de ontwikkelingsleeftijd van het kind, beklijft het onderwerp en gaan kinderen het herkennen. In de leerlijn Weerbare kinderen (onderdeel van de toolkit Praten helpt) is aanbod opgenomen voor alle groepen van het PO. Het aanbod bestaat uit Lentekriebels (groep 1 t/m 8), Schildje (groep 1 t/m 4), Blue (groep 3 t/m 5), KinderrechtenNU (groep 6 en 7) en Marietje Kessels Project (groep 7 en 8).

Persoonlijk overhandigd

In september 2021 ontvingen alle basisscholen in de regio Hart van Brabant de Toolkit ‘Praten helpt’. In iedere gemeente reikte de burgemeester of wethouder de eerste toolkit uit. Leden van de onderwijswerkgroep van de Taskforce gingen vervolgens op pad om de overige toolkits persoonlijk te overhandigen aan alle 150 basisscholen in de regio.